Góðu føroyingar.
Herfyri bar kringvarpið tíðindini um, at ikki ein einasta klaga kom inn um valið. Eingin setti spurnartekn við uppteljingina, atkvøðubýtið – ella nakað annað.
Tað gera vit í Føroyum ongantíð, sama hvussu valúrslitið er.
Í Føroyum er hetta ein sjálvfylgja. Tað er tað ikki aðrastaðni.
Vit høvdu eitt lívligt valstríð. Nógvar ymsar meiningar. Nógvar spurningar. Men hóast ósemjur vóru bæði valevni og veljarar púra trygg.
Hóast vit toga ymsar vegir, megna vit at vera ósamd í sátt og semju.
Ein av grundsúlunum undir okkara fólkaræði er júst, at pláss er fyri ósemjum. Eg havi eitt nú sjálvur sagt, at vit ikki kunnu skipa samgongu við øll, tí vit í verandi løtu eru ósamd um nøkur grundleggjandi viðurskifti.
Men hóast ósemja er um okkurt, og tað tískil hevði verið trupult at skrivað samgonguskjal, útilokar tað ikki samstarvi um ymist annað. Heldur ikki góðum samstarvi.
Eg rætti tí hervið andstøðuni hondina – við einum lyfti um, at vit vilja søkja breiðu semjurnar.
Tí vit hava breiðar semjur um nógv viðurskifti, hóast ósemja valdar um sumt.
Og politikkur er ikki alt. Hóast vit eru ósamd politiskt, hava vit so nógv annað í felag. So nógv annað, sum knýtir okkum saman.
Nú valstríðið er liðugt, vil eg heita á okkum øll: latið okkum leggja stríð og spjaðing frá okkum og arbeiða saman, har tað ber til.
***
Eitt gott dømi um, hvussu væl vit kunnu arbeiða saman, sóu vit beint undan jólum, tá ið hervilig skriðulop raktu.
Í somu løtu fyrsta skriðan leyp, stóðu fólk og feløg øksl við øksl og gjørdu ein verjugarð um tey, sum vórðu rakt.
Hurðar vórðu latnar upp. Húski blivu herbergað. Og hjálpin varð latin, áðrenn nøkrum nýttist at biðja um hana.
Heldur ikki hetta er nøkur sjálvfylgja. Og hetta er eisini ein av dygdunum, sum vit mugu verja og varða.
***
Orsøkin til, at eg í kvøld leggi dent á sterka álitið og breiða samstarvið, er, at eg óttist fyri einum ráki, sum hevur rakt okkara land.
Seinastu árini havi eg støðugt oftari ógvast við orðavalið. Tónin í kjakinum er mangan stríðssinnaður og kloyvandi, og tað birtir undir ta fatan, at ávísir samfelagsbólkar eru í stríði hvør við annan. At tað er meiri, sum skilir okkum, enn sum bindur okkum saman.
Eg stúri fyri, at vit tosa fram gjáir í okkara samfelagi, og at hetta kann gera óbótaligan skaða. Tí orð hava týdning. Orð ávirka. Einstaklingar, bólkar og alt samfelagið.
Vit síggja tað í øðrum londum. Vit hóma tað eisini her.
Sjálvt um nøkur arbeiða við stertum og roðslu, og onnur við at lekja og linna, kunnu vit ikki býta landið sundur í einar »Framleiðsluføroyar« og einar »Útreiðsluføroyar«, sum vit javnan hoyra.
Hóast nøkur hava lært á lærdum háskúlum og onnur í lívsins skúla, kunnu vit ikki tosa um »einar akademiskar Føroyar« og »einar arbeiðandi Føroyar«.
Og tó at nøkur búgva í útjaðaranum og onnur í miðstaðarøkinum, er land okkara ikki skift sundur í »einar Útjaðaraføroyar« og »einar Miðstaðarføroyar«.
Tí tað eru bara einar Føroyar. Og tað eru vit øll. Vit hava øll virði fyri samfelagið, og tað er tørvur á okkum øllum.
Følsku fíggindamyndirnar, sum so javnan verða málaðar, eru skeivar og hava einki gott við sær. Tvørturímóti máa tær burtur av tí sterka áliti og teirri sterku umsorgan, sum vit enn vísa hvør øðrum í Føroyum.
Og lítla land okkara hevur eina sterka felagskenslu fyri neyðini.
Serliga nú.
***
Tí góðu føroyingar.
Alt bendir á, at vit standa á gáttini til eitt nýtt tíðarskeið. Seinastu árini hava vit havt metlága rentu, lágan oljuprís og lága inflatión.
Seinasta árið er henda støðan munandi broytt.
Føroyar eru framvegis eitt av heimsins ríkastu londum. Útflutningurin er methøgur. Fiskaprísurin er góður. Vinnan stendur seg væl, og arbeiði er til øll. Vit megna at basa teimum avbjóðingum, sum koma.
Men broytingarnar fara at merkjast. Tær merkjast jú longu. Tí er tað so umráðandi, at vit standa saman. At vit arbeiða og virka saman.
Tí eg veit, at fólk stúra.
Til handils seta vit dýrara livurposteiið aftur – og taka í staðin tað bíligara. Radiatorurin í stovuni verður oftari skrúvaður fyri. Fíggjarkontan tømist skjótari. Meiri fer til rentu, og minni er eftir til tín.
Vit mugu raðfesta, hvussu vit brúka pengarnar. Eisini í landskassanum.
Men broyttu tíðirnar raka summi harðari. Metnógvar umsóknir komu inn til jólahjálpina hjá Barnabata. Vit vita, at serliga einligar mammur søkja. Metnógvur stuldur verður skrásettur – og sum nakað nýtt eru tað nú gerandisvørur, sum verða stolnar. Alt bendir á, at fleiri nú fáa sær eykaarbeiði, eftir at vanligi arbeiðsdagurin er lokin.
Hetta eru greiðar ábendingar um, at gerandisdagurin er vorðin fíggjarliga tyngri.
Men góðu tit, sum í kvøld stúra um, hvussu tit skulu fáa pengarnar at røkka: júst gerandisdagurin er fremsta raðfesting okkara. Vit vilja gera tín gerandisdag lættari. Bíligari.
Vit føroyingar góðtaka ikki, at tit og børn tykkara fara svong í song.
Júst hetta er jú kjarnin í vælferðarsamfelagnum – at vit, sum megna, taka eitt eykatak fyri tykkum, sum av ymsum orsøkum – eitt skifti – ikki megna at bera byrðina.
Men tað krevur, at vit øll standa saman. At vit arbeiða saman.
Og skulu vit arbeiða væl saman, krevur tað, at vit tosa virðiliga við og um hvør annan. At vit ikki við orðum skapa split, ið fær viljan til samanhald at vikna.
Okkum tørvar samanhald. Bæði innanlands – fyri at standa ímóti avbjóðingunum her heima – men sanniliga eisini fyri at standa stinn í einum heimi, sum júst nú broytist dag frá degi.
***
Besta dømið um broytingina síggja vit í Ukraina.
Jólaaftan vitjaði eg í KFUK. Millum gestirnar vóru sjey ukrainar úr Kharkiv. Fimm kvinnur og tvey børn – ein smágenta og ein drongur um 14 ára aldur. Tey vóru júst komin til landið og vóru merkt av drúgvu ferðini. Vit fingu ikki samskift nógv, tí tann einasti, sum dugdi eitt sindur av enskum, var ungi drongurin.
Á nýggjárinum í fjør búðu tey í einum frælsum landi. Livdu eitt vanligt familjulív. Nýggjársynskini snúðu seg helst um tað vanliga: eitt heilsubetri lív, minni skerm og meiri nærveru – ella at lætna eitt sindur.
Nú – bara eitt ár seinni – standa tey her. Flóttafólk í einum fremmandum landi. Nýggjársynskini hava í ár fingið meiri tyngd. Størri álvarsemi.
Milliónir eru flýddar hesar seinastu mánaðirnar, og innanlands í Ukraina eru somuleiðis milliónir av flóttafólki, sum leita sær skjól í øðrum pørtum av landinum.
Longu fyrst í nýggja árinum fara vit at senda størri part av okkara neyðhjálparjáttan til Ukraina.
Og vit fordøma kríggið! Øll skulu kunna liva í friði og frælsi í egnum landi.
Hetta noyðir okkum at taka støðu. Vit síggja nú, at orð og gerðir okkara hava avleiðingar. Og at vit onga undanførslu hava longur fyri ikki at melda greitt út. Tá ið tað ræður um at velja ímillum rætt og rangt, eiga vit øll eina ábyrgd, sama hvussu smá vit eru.
Tá ið eitt land, sum vit samstarva við, loypur á eitt frælst grannaland, ja, so gera tey samstarv okkara trupult. Tí vit vilja ikki lata alt um okkum ganga. Vit mugu siga frá.
Tað krevur nakað at taka støðu. Tað kostar at verja rættvísi. Men eg eri ikki eina løtu í iva um, at vit eisini megna tað.
Tí heimurin broytist. Og har broytingar eru, koma nýggir møguleikar.
Landsstýrið fer at kalla allar flokkar inn fyri at finna eina breiða semju. Vit mugu standa saman um ein felags boðskap.
***
Góðu føroyingar.
Í 2022 merktu vit, at nýggjar tíðir eru í væntu.
Við áræði – og varsemi – stíga vit nú inn í 2023. Avbjóðingar liggja fyri framman, tað vita vit, og vit fara at loysa tær í breiðum samstarvi við allar flokkar.
Ein kend regla hjá Hans Andreasi Djurhuus ljóðar: »Saman at standa var ei okkum givið.«
Men eg havi hug at bjóða hesum av, tí eg havi eina sterka vón um, at vit kunnu standa saman, tá ið á stendur. At vit kunnu gevast við at tosa niðrandi um hvør annan. Og tosa fram djúpar gjáir okkara millum.
Tí álitið í landinum er stórt. Nú eftir valið kom ikki ein tann einasta klaga, hóast nøkur eyðsæð eru vónbrotin um úrslitið.
Og tá ið lívið rakar nøkur okkara meint, spyrja vit ikki, hvar tey búgva, ella hvørjum tey arbeiða við. Tá hjálpa vit. Tá prógva vit, at tað er meiri, sum knýtir okkum saman, enn tað, sum skilir okkum. Hóast vit eru ósamd um nøkur viðurskifti, kunnu vit saktans samstarva um onnur.
Nú vit fara inn í nýggja árið, vil eg bjóða sundurlyndinum av og eggja okkum øllum til at byggja ein enn sterkari felagsskap – heldur enn við orðum okkara at máa burturav honum.
***
Góðu føroyingar.
Nú fáar løtur eru eftir av 2022, veit eg, at tað er ymist, hvussu vit hvør sær stíga inn í nýggja árið.
Summi ganga við bjørtum vónum, røttum ryggi og gleði ímóti tí, sum hómast í nýggja árinum. Tey vilja skunda undir tíðina, so at hon skal ganga skjótari.
Onnur stúra. Tey eru bogin og bangin – um seg sjálv ella onkran, tey eru góð við. Tey vilja steðga tíðini, so at hon ikki skal føra tey móti tí, tey óttast.
Vit eru eisini mong, sum kundu hugsað okkum at bakkað aftur. At gjørt okkurt umaftur ella sagt okkurt annað. At fingið eina seinastu samrøðu – ella klemm. Eg veit, at nógv í ár hava mist, tí 2022 gjørdist árið, tá ið flest fólk higartil fóru um sýn í Føroyum.
Latið okkum minnast tey, ið stúra og syrgja. Latið okkum vísa serføroysku umsorganina og samkensluna við teimum, sum hava tað svárt.
Og latið okkum samstundis eisini samgleðast við teimum, sum eydnan smílist til.
Latið okkum øll minnast til at njóta tað, vit hava – áðrenn tíðin broytir tað til “tað, vit høvdu”.
Vit eiga bara løtuna. Vit hava bara hvør annan. So latið okkum í hesum komandi árinum arbeiða saman. Og eru vit ósamd, ja latið okkum so vera ósamd í sátt og semju – við virðing hvør fyri øðrum.
Gott nýggjár, øll somul.
Gud signi Føroyar
Aksel V. Johannesen, løgmaður
Mynd: Bjarni Á. Rubeksen KVF